ကိုုတာ - ပညာေရး၌ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ေရး


ပညာေရး၌ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ေရး
(ခ်င္းတြင္းမဂၢဇင္း၊ ေဖ့စ္ဘြတ္) ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၇၊ ၂၀၁၅

ၾကြလာၾကတဲ့ ဧည့္ပရိတ္သတ္မ်ားခင္ဗ်ား …
ကၽြန္ေတာ္ ေျပာမွာက ပညာေရး၌ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈႏွင့္ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလ်ာ့ခ်ေရး (Centralization Vs Decentralization) အေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ယခုလို ေျပာခြင့္ရတဲ့အတြက္ ေက်ာင္းသား/ေက်ာင္းသူေတြကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြ ဆႏၵျပၾကလို႔သာ ယခုေျပာခြင့္ရတာ ထင္ပါရဲ့ဗ်ာ။ ဒါမ်ဳိးကို NNER ကတဆင့္ ေျပာဖူးေပမယ့္ အရာမထင္ပါဘူး။ ယခုလည္းပဲ ဒါမ်ဳိးေတြကို အမ်ိဳးသားပညာေရးဥပေဒႀကီး ျပင္ဆင္တဲ့အခါနဲ႔ နည္းဥပေဒ ေရးဆြဲတဲ့အခါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားတန္ေကာင္းပါရဲ႕လို႔ ေမ်ွာ္လင့္ရတာပဲ။

 ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ဆႏၵျပပြဲေတြဟာ ဒီနည္းအားျဖင့္ ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈႀကီးကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစတယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ကျဖင့္ စဥ္းစားပါတယ္။ ထပ္ေျပာပါရေစခင္ဗ်ာ … ေက်ာင္းသားေတြ ဆႏၵျပမႈေတြဟာ ေစာေနေသးတယ္၊ အဆင့္ေက်ာ္တယ္ ေျပာေနၾကေပမယ့္ ဒီနည္းအားျဖင့္ မူဝါဒေရးဆြဲသူေတြကို သတိထားမိေစေအာင္ လုပ္ႏုိင္လို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈႀကီးကို အေထာက္အကူျဖစ္ပါတယ္ ခင္ဗ်ား။

ေက်ာင္း၊ တကၠသိုလ္သည္ မည္သူမည္ဝါကို တာဝန္ခံရမွာလဲ။
ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပညာေရးျဖစ္စဥ္ကို တာဝန္ခံဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။
• ယံုၾကည္သက္ဝင္မႈတစ္ခုကို တာဝန္ခံဖို႔ မဟုတ္ပါ။
• ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းသူေတြကို တာဝန္ခံဖို႔လည္း မဟုတ္ပါ။
• ေကာင္စီ/ေကာ္မတီကို ဥပေဒအားျဖင့္ တာဝန္ခံရမွာ ျဖစ္ေသာ္ျငား အႏွစ္သာရအားျဖင့္ တာဝန္ခံဖို႔ မဟုတ္ပါ။ ေကာင္စီ/ေကာ္မတီ၏ တာဝန္မွာ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝသူတို႔၏ လက္ထဲတြင္ ေက်ာင္း၊ တကၠသိုလ္ကို ထည့္ဖို႔သာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေက်ာင္း/တကၠသိုလ္သည္ အစိုးရတစ္ရပ္ကို တာဝန္ခံရမွာလား။
အစိုးရသည္ ေက်ာင္း၊ တကၠသိုလ္တစ္ရပ္ကို “ျဖစ္” ေအာင္ လုပ္ႏုိင္သည္။ သို႔ေသာ္ "ပ်က္"ေအာင္လည္း လုပ္ႏုိင္ပါသည္။ “ျဖစ္” ေအာင္ လုပ္လိုေသာ္ ေက်ာင္းမ်ား လြပ္လပ္ေအာင္ လုပ္ေပးရပါလိမ့္မည္။ အစိုးရသည္ ေက်ာင္းမ်ားအား ဥပေဒအရ တည္ရွိခြင့္ႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးသည္မွာ မွန္ပါသည္။ သို႔ႏွင့္ပင္ တကၠ သိုလ္မ်ား ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ပညာသင္ၾကားေရး အလုပ္အား စီရင္ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ရွိပါသေလာ။
မရွိပါဟု မစ္ကယ္ဂၽြန္ ဟူေသာ ပညာေရးနားလည္သူ ဆရာတစ္ဦးက ေျပာပါသည္။ အစိုးရ တစ္ရပ္က ပညာေရးကို စီရင္ေသာေၾကာင့္ ကိုယ္က်ိဳးနည္းခဲ့ရၿပီ။

ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ အထက္ပါ အယူအဆကို မူအျဖစ္ထား၍ ေျပာပါသည္။ ဆက္လက္နားေထာင္ၾကပါ ခင္ဗ်ား။

ပရိတ္သတ္မ်ားခင္ဗ်ား …
စနစ္တစ္ခုက အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို လိပ္ပတ္လည္ေအာင္ စဥ္းစားရတာခ်ည္းပါ။ ျမန္မာလိုေတာ့ လိပ္ပတ္လည္ေအာင္ပါ။ ဒြန္ ဆိုတဲ့ စေကာ့တလန္ အက္ဒင္ဘာဂ္တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡက “ကဲန္းနာ့စ္ ေဘာင္” (အဂၤလိပ္လို Ceannas Index) နဲ႔ ၾကည့္ပါတဲ့။

ကဲန္းနာစ္ဆိုတဲ့ စကားဟာ ေခါင္းေဆာင္မႈလို႔ အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ မွန္ဘီလူး ၇ခုနဲ႔ စစ္ေဆးေပးပါလို႔ ဆိုပါတယ္။ ကဲန္းနာစ္ မွန္ဘီလူး ၇ ခုဟာ ေအာက္ပါအတိုင္းပါပဲ။

(၁) ဥယ်ာဥ္မွဴးမွန္ဘီလူး
(၂) ပန္းပုဆရာမွန္ဘီလူး
(၃) သိပၸံဆရာမွန္ဘီလူး
(၄) အိမ္ေဆာက္သူမွန္ဘီလူး
(၅) မိဘမွန္ဘီလူး
(၆) တီးဝုိင္းဆရာမွန္ဘီလူး
(၇) ရြာသူ၊ ရြာသားမွန္ဘီလူး
ပညာေရးမူဝါဒကို အဲဒီမွန္ဘီလူး ၇ ခုနဲ႔ ၾကည့္ၾကပါစို႔။

နားလည္သင့္တဲ့ ေဝါဟာရေတြ
ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း (Decentralization)။ ဗဟိုအစိုးရနဲ႔ တာဝန္နဲ႔အာဏာေတြကို ေက်ာင္းေတြဆီ၊ တုိင္းနဲ႔ျပည္နယ္မ်ားဆီကို လႊဲျခင္း။ ခြဲျခမ္းတာဝန္လႊဲလိုက္ျခင္းပါပဲ။ ေငြေၾကးဆုိင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲျခင္းကေတာ့ ေငြေၾကးဆိုင္ရာတာဝန္ေတြကို တာဝန္လႊဲတာပဲ။

ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္း ၃ မ်ိဳးရွိပါတယ္။
(၁) တေနရာတည္းမွာ စုေနတာကိုေလွ်ာ့ျခင္း (အဂၤလိပ္လို deconcentration ျဖစ္ပါတယ္)။ ဗဟိုကေတာ့ ကိုင္ထားတုန္းပဲ။ ေဒသႏၲရဆိုင္ရာေတြ ေအာက္ေျခေတြကို စီမံခန္႔ခြဲမႈတခ်ိဳ႕ေတြကိုလႊဲေတာ့ လႊဲလိုက္ၿပီ။

(၂) လႊဲအပ္ျခင္း(Delegation)။ ဗဟိုကလႊဲေတာ့ လႊဲလိုက္တယ္။ ျပန္ယူႏုိင္ေအာင္လည္း လုပ္ထားတယ္။

(၃) ေလွ်ာ့ပစ္လိုက္ျခင္း(Devolution)။ ေအာက္ကို အာဏာကုန္လႊဲတာ၊ အၿမဲတမ္းလဲႊလိုုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာျပည္လို ပညာေရးစနစ္ေျပာင္းလဲေရးမွာ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားက အသင့္ေတာ္ဆံုးပဲတဲ့။ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္ ဖတ္႐ႈေတာ္မူပါ။ Delegated decentralization ေပါ့ ခင္ဗ်ာ။

ကဲန္းနာစ္ မွန္ဘီလူး
(၁) ဥယ်ာဥ္မွဴး မွန္ဘီလူး
ဥယ်ာဥ္မွဴးကေတာ့ ကိုယ့္ဥယ်ာဥ္မွာ ေပါက္တဲ့အပင္ဟာ တျခားဥယ်ာဥ္မွာ ေပါက္ခ်င္မွ ေပါက္မယ္ ဆိုတာ သိတယ္။ အရွည္ေတြးတတ္တယ္။ အခုအေစ့စိုက္ အခုအပင္ပ်ိဳးေပတဲ့ ႏွစ္ေပါက္ေအာင္ ေစာင့္ရမွာ ဒါမွမဟုတ္္ ႏွစ္အၾကာႀကီး ေစာင့္ရတယ္ဆိုတာ သိတယ္။ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ၊ ေန၊ ၾသဇာဓာတ္ စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အေၾကာင္းအရာေတြ အခ်ိန္ေတြ ကုန္ေရြ႕တာနဲ႔အမွ် ေပါင္းၿပီးေတာ့မွ ဥယ်ာဥ္ဆိုတာ ပံုေပၚတာ (ဗ်ဴဟာေျမာက္ လွပလာတဲ့ကားခ်ပ္လို႔ ဆိုခ်င္ဆိုပါ) ကိုသိတယ္။

ျမန္မာက သမုိင္းရွိတဲ့ႏုိင္ငံ၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ယ်ဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံေတြ၊ ဘာသာစကားေတြ၊ ပထဝီေတြ ရွိတဲ့ႏုိင္ငံ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးမွာ သင့္တဲ့အပင္ဟာ ေတာအရပ္မွာ ေပါက္ခ်င္မွေပါက္မယ္။ လိမၼာတဲ့ဥယ်ာဥ္မွဴးကေတာ့ သိတာေပါ့။ ေျမနဲ႔ဥတုနဲ႔ကိုက္ေအာင္ ေလ်ာ္ေအာင္ သူ႕ဥယ်ာဥ္ကို ျပဳစုမွာပဲ။
ျမန္မာ့ပညာေရးကလည္း ကြာျခားတာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမွာပဲ။ ဟိုဥယ်ာဥ္မွဴးကို ဟိုလို၊ ဒီဥယ်ာဥ္မွဴးကိုေတာ့ ဒီလို သူတို႔ဥယ်ာဥ္ကို သူတို႔ တာဝန္ယူပါေစ။ ဥယ်ာဥ္မွာ ရွိတဲ့ ေဒသခံ အသိုက္အဝန္းကိုလည္း ပါဝင္တာဝန္ခြဲယူေစ။ 

ယခု ပညာေရးဥပေဒဟာ ေက်ာင္းအဆင့္ထိ ေလွ်ာ့မခ်ပါဘူး။

မိခင္ဘာသာစကားသင္ၾကားေရးကို ဥပမာေပးခ်င္တယ္။ တိုင္းရင္းသားေတြ သူတို႔ဘာသာစကားနဲ႔ သင္ရမွ စာ ေကာင္းေကာင္း တတ္မွာေပါ့။ သူတို႔ဥယ်ာဥ္နဲ႔ သူတို႔ အပင္စိုက္ရရင္ ေပ်ာ္ၾကမွာ။ တိုင္းျပည္ႀကီး ၿငိမ္းခ်မ္းမွာပဲ။

 ေနာက္ဥပမာတစ္ခုက ခ်င္းျပည္နယ္မွာဆိုရင္ မိုးရြာလြန္းတ့ဲမိုးအခါ ေက်ာင္းသြားဖို႔ အဆင္မေျပဘူး။ ေက်ာင္းဖြင့္ရာသီက ေႏြနဲ႔ေဆာင္း ျဖစ္သင့္တယ္။ ေက်ာင္းဝတ္စံုအစိမ္းကလည္း ပါးလွပ္လြန္းေတာ့ အလြန္ေအးတဲ့ ရာသီဥတုနဲ႔ အဆင္မေျပဘူူး။ 

ခုထိကေတာ့ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကား သင္ဖို႔ကိစၥကို ေက်ာင္းေတြအထိ လႊဲမေပးေသးဘူး။ သင္ရိုးညႊန္းတမ္းလည္း "ၾကာနီ ၾကာျဖဴ ၾကာညိဳေႏွလို႔ တို႔ယာေတာမွာ ပြင့္ၾကတယ္" ဆိုတာေတြ ေရႊတိဂံုဘုရားအေၾကာင္းေတြ သင္ဖို႔ထက္ သူတို႔နဲ႔နီးကပ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာ ပါရမွာ မဟုတ္လား။

ေအာက္ေျခအဆင့္ထိ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို လံုးဝလႊဲလိုက္ျခင္း Devolution ကို သုေတသနလုပ္ထားတာေတြ ရွိတယ္။ ေဒသႏၲရအစိုးရအဖြဲ႔နဲ႔ ေက်ာင္းေတြမွာ ဝန္ပိကုန္တတ္တယ္။ ဝန္နဲ႔အား မမွ်တာေတြ ရွိတယ္။ လုပ္ႏိုင္တဲ့ နယ္ေတြကေတာ့ ဖြ႔ံၿဖိဳးၿပီး မလုပ္ႏိုင္တဲ့ နယ္ေတြက က်န္ရစ္ၿပီး မညီမွ်တာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ 

ယူနီဆက္ စာတမ္းတစ္ေစာင္က ေဒသႏၲရကြာျခားမႈ (Regional disparities) တိုုးေစတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ မရည္ရြယ္တဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြ ရတတ္သတဲ့။ လိမၼာတဲ့ ဥယ်ာဥ္မွဴးက ဗဟိုက ထိန္းထားတာေတြလည္း အစမွာေတာ့ အေရးႀကီးတယ္လုိ႔ စဥ္းစားတတ္တယ္ဆိုပဲ။ ေပၚလစီအသစ္ နည္းအသစ္ေတြကို အျမစ္တြယ္ဖို႔ အခ်ိန္ေပးရမယ္ဆိုပဲ။ ဗဟိုဆိုတာ Quality Assurance System, University Grants Commission စတာေတြကို ေခၚတာပါ။ သူတို႔နဲ႔ လုပ္ရမွာ။

(၂) ပန္းပုဆရာ မွန္ဘီလူး
ပန္းပုဆရာက စိတ္ကူးကြန္႔ျမဴးတတ္တယ္။ တီတီထြင္ထြင္ ရွိတယ္။ မေသခ်ာမႈနဲ႔ ေနတတ္တယ္။ သူ႔ခံစားမႈေတြ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတြကို အသံုးခ်ဖို႔လည္း ဝန္မေလးလွဘူး။ တီထြင္ဖန္ဆင္းတဲ့ ျဖစ္စဥ္ႀကီးဆိုတာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ခံစားမႈနဲ႔လည္း ဆက္ေနတာကိုး။

ဗဟိုက ခ်ဳပ္ကိုင္ထားမႈကို ေလွ်ာ့တယ္ဆိုတာ အဲသလို စြန္႔ဦးတီထြင္တဲ့ စြမ္းအင္ကိုရဖို႔ ေျဖလႊတ္လိုက္တာပဲ။ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈဆိုတ့ဲ လမ္းကေတာ့ စာသင္ေက်ာင္းေတြရဲ႕ တီထြင္ႏိုင္စြမ္းကို လည္မ်ိဳညွစ္တာပဲ။ ေက်ာင္းေတြရဲ႕ လက္ေတြ႔စမ္းသပ္မႈေတြ သုေတသနလုပ္တာေတြကို ျငင္းပယ္တာပါပဲ။
တင္းက်ပ္တာ ခ်ဳပ္ခ်ယ္တာ အဲသလိုစနစ္ရဲ႕ ျပႆနာက စကတည္းက ေခတ္ေနာက္က်သြားမႈ (Built in Obsolescence) လို႔ ေျပာရမွာပဲ။ ဗဟိုက ညႊန္ၾကားမႈကိုပဲ ေစာင့္ေနရတာကိုး။

အထက္က တင္ျပခဲ့သလိုပဲ ျမန္မာဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဘာသာစကား၊ ပထဝီအေနအထားေတြက ဗဟိုက တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႔ ေတာ္ပါ့မလား။ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ေလွ်ာ့တယ္ ဆိုတာ ႏွိမ့္ခ်မႈကေလးေတာ့လည္း လိုတယ္။ ဗဟိုက လူေတြအေနနဲ႔ သူတို႔အေနနဲ႔ အေျဖအားလံုးေတာ့လည္း ရွိမေနဘူး၊ ေက်ာင္းေတြနဲ႔ အတူတကြ အလုပ္ လုပ္ရမယ္လို႔ သိသင့္တယ္။
ေက်ာင္းအဆင့္အတန္းအဆင့္ထိ တီတီထြင္ထြင္ လုပ္ျခင္းေတြေရာက္ေအာင္ အားေပးရမွာ ဆိုပဲ။ 

လူေတြက အေပၚက လူေတြအတြက္ပဲ ထားလုိက္ရမယ့္ အခ်င္းအရာေတြ မဟုတ္ဘူးတဲ့။
အဲသလိုျဖစ္ဖို႔က ဗဟိုကခ်ည္းဆြဲတဲ့ သင္ရိုးညႊန္းတမ္း မဟုတ္ရဘူး။ သင္ရိုးညႊန္းတမ္းမွာ သင္နည္းေရာ မာတိကာေရာ ပါတယ္။ ဥယ်ာဥ္မွဴးမွန္ေျပာင္းနဲ႔ ျပန္ၾကည့္။ ဆရာေတြခ်ည္းကလည္း သင္ရိုးညႊန္းတမ္းအကုန္ တီထြင္ဖို႔လည္း မဟုတ္ပါဘူး။ အားလံုး အသစ္လုပ္ရမယ္ေတာ့လည္း မဟုတ္ဘူး။ 
ရွိေနတဲ့အရင္က ေကာင္းတဲ့အရာေတြ ေပ်ာက္ဆံုးမကုန္ေအာင္ေတာ့လည္း က်န္ေနရမယ္။
ဗ်ဴရိုကရက္ စနစ္ၾကီးဆိုတာက အေသးစိတ္ ရီပို႔ေတြ ဗဟိုကို ပို႔ရမယ္လို႔ ဆိုလိုတာပဲ။ (ယခု ကၽြန္ေတာ္တို႕ လုပ္ေနရသလိုပ။) အခ်က္အလက္ေတြဟာ လိုေတာ့လိုတယ္။ ဗဟိုဟာ ေဒတာ အငတ္ေတြ မဟုတ္ရပါဘူး။ ေဒတာေတြနဲ႔ စူးစမ္းခ်င္တာပဲ ျဖစ္ရမွာ။

(၃) သိပၸံဆရာ မွန္ဘီလူး

သိပၸံဆရာကေတာ့ ဓမၼဓိ႒ာန္က်တယ္။ သက္ေသေတြ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ကမာၻၾကီးကို ရႈျမင္တယ္။ ယုတၱိက်က် ဆန္းစစ္တယ္။ က်ိဳးေၾကာင္း ရွိ/မရွိၾကည့္ လက္ေတြ႔စမ္းသပ္မႈေတြ လုပ္ျပီးမွ အလုပ္လုပ္တဲ့သူ။
NNER က ပညာေရးဟာ သုေတသနအရ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ပညာေရးေအာင္ျမင္မႈဟာ အခ်က္ ၃ခ်က္ေပၚမွာ အေျခခံတယ္။
(က) သင္ရိုးညႊန္းတမ္းေကာင္း
(ခ) သင္နည္းသင္ပံု အရည္အေသြးေကာင္း
(ဂ) ဆက္ႏႊယ္မႈေကာင္း (Caring relationship ကို ဆိုလိုတာပါ။)

သင္ရိုးညႊန္းတမ္းကို အာရံုအလြန္စိုက္ၾကတယ္။ ဒါေပတဲ့ ဘာကို သင္မွာ အျပင္ ဘယ္လိုသင္မွာကိုလည္း အာရံုစိုက္ဖို႔လိုတယ္။ ပညာေရးစနစ္ေတြ ေျပာင္းလဲေအာင္ လုပ္ၾကမယ္လို႔ ဆိုတယ္။ “သင္ရိုးညႊန္းတမ္း” ထက္လြန္ျပီး ေရာက္ေအာင္ မသြားႏိုင္ၾကတာကို ေတြ႔ရေလ့ရွိတယ္။

ေဒတာေတြကို ေကာက္ဖို႔လိုေပတဲ့ (ဆိုလိုတာက စာေမးပြဲစစ္ျပီး ေက်ာင္းေတြ အကဲျဖတ္ဖို႔ လိုေပတဲ့) အလြန္ ဂရုတစိုက္ ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ေဒတာေတြကပဲ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းမွာပါ။ ပိုက္ဆံအကုန္အက်မ်ားတဲ့ စံစာေမးပြဲ standardized test ေတြ မမ်ားဖို႔ ေရွာင္ရမယ္၊ မမ်ားဖို႔ ႏိုင္ငံတကာပညာရွင္ေတြက အၾကံေပးပါတယ္။ NNER က အၾကံေပးတဲ့ formative assessment ကို သံုးဖို႕ ေကာင္းပါ တယ္။

(၄) အိမ္ေဆာက္သူ မွန္ဘီလူး

အိမ္ေဆာက္တဲ့သူကေတာ့ အိမ္ေဆာက္ဖို႕ အစီအစဥ္ရွိရတယ္။ ေငြ၊ ပန္းရံ၊ လက္သမား စတဲ့ လူရွိရတယ္။ ပညာေရးစနစ္ တည္ေဆာက္ရာမွာလည္း အစီအစဥ္ရွိရမတဲ့။ ပညာရွင္ေတြ အၾကံျပဳတာက အေပၚကျငမ္း (Scaffolding) ပဲလုပ္၊ က်န္တာကို ေဒသႏၲရဆိုင္ရာ စီမံဖို႔ ခြင့္ျပဳရမတဲ့။ Local ownership & variation လို႔ သူတို႔က ဆိုပါတယ္။ပညာေရး ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ဖို႔ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ကြဲျပားခြင့္ ေပးရမယ္လို႕ ေျပာပါတယ္။ 

Operational decision ေတြကို ေက်ာင္းေတြက ခ်မွတ္ရမယ္။ အလြန္ရွင္းလင္းတဲ့ ဗ်ဴဟာေဘာင္ clear strategic framework ကိုပဲ အေပၚက ခ်မွတ္။ ဒါမ်ိဳးခ်မွတ္မွပဲ ျဖစ္မယ္။ အဲဒါကို quality assurance system တည္ေဆာက္လိုက္ရင္ျပီးျပီ။ Quality assurance system ကို လူသူေလးပါး ေလးစားတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ လုပ္ဖို႔ပဲ။ အဲဒီ assurance system က ေဒသႏၲရ အေသးစိတ္ေတြမွာ မပါဖို႔ေတာ့လည္း လိုတယ္ ဆုိပါတယ္။

ဥပမာအေနနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ဆရာ-ေက်ာင္းသားအခ်ိဳးထိ လိုက္ေျပာေနရင္ တကယ္က်ေတာ့ ဆရာေတြကို non- teaching time လို႔ေခၚတဲ့ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ သင္ယူခ်ိန္ ျပင္ဆင္ခ်ိန္ကို ေပးႏိုင္ဖို႔လည္း လိုသတဲ့။ ဆရာေတြဟာ တသမတ္တည္းေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ consistency of content သို႔မဟုတ္ တိုင္းျပည္အတြင္ ဗ်ဴဟာေျမာက္ လားရာပန္းတိုင္ကို သူတို႔အေပၚ တင္တာကို လက္ခံၾကတာခ်ည္းပဲလို႔ သုေတသနက ဆိုပါတယ္။ Quality assurance system ၾကီးက အဲဒါကိုပဲ ေပးရမွာပါ။

(၅) မိဘမွန္ဘီးလူး

မိဘဆိုတာကေတာ့ အမ်ားသိေတာ္မူၾကတဲ့အတိုင္း သားသမီးေတြကို ကာကြယ္တယ္၊ အေထာက္အပံ့ ကူညီေပးတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ေပါ့။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ တန္ဖိုးေတြ ရွိတယ္။ အဲ့ဒီတန္ဖိုးေတြကို မိဘေတြက လက္ဆင့္ကမ္းတယ္။ မိဘေတြဟာ သူတို႔ သားသမီးေတြရဲ႕ ေနာင္ေရးအတြက္ သူတို႔ လိုအပ္တာေတြကို စေတးႏိုင္တယ္။ မိဘ မွန္ဘီလူးနဲ႔ ၾကည့္ရမယ္။ NNER က inclusive education ကို ေျပာပါတယ္။ 

ယခုပညာေရးဥပေဒမွာ မသန္စြမ္းသူေတြအတြက္ အဲ့ဒီပညာေရးမ်ိဳး မပါပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရး လူ႔လြတ္လပ္ေရးေတြဟာ ပညာေရးဥပေဒမွာ ပါပါရဲ႕လား။

ပညာေရးဥပေဒေတြမွာ ဒါမ်ိဳးေတြကို တတိယဦးစားေပးၾကတာမ်ားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သင္ရိုးညႊန္းတမ္း ပညာေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈေတြျပီးွမွပဲ စဥ္းစားၾကတာတဲ့။ ဒါေပတဲ့ …

ပထမအခ်က္၊ စာသင္ခန္းနဲ႔ ေက်ာင္းမွာ တန္ဖိုးေတြ ရွိေနရမယ္။ ဒုတိယအခ်က္၊ အဲ့ဒီတန္ဖိုးေတြ ေရာက္ေအာင္ ဘယ္လိုေရာက္ေအာင္ ပို႕မလဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပညာေရးစနစ္မွာ ပါသင့္ပါတယ္။
စနစ္တခု ေအာင္ျမင္ဖို႔အေရးမွာ တန္ဖိုး ၃ခု လိုပါတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။
• Trust ယံုၾကည္ျခင္း
• Learning သင္ယူျခင္း
• Integrity အက်င့္စာရိတၱရွိျခင္း

Trust မရွိေတာ့ရင္ ဗ်ဴရိုကေရစီ တည္ေဆာက္ရေတာ့သတဲ့။ အားလံုးကို လိုက္ျပီးတိုင္း မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပဖို႔အတြက္ တင္းက်ပ္ေအာင္ လုပ္ေတာ့တာပဲ။

ယခု ပညာေရးဥပေဒႀကီးက ေက်ာင္းေတြ၊ ဆရာေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ space ေပးပါသလား။ ဆရာသမဂၢေတြ ရွိရမွာေပါ့။ လူ႔အခြင့္အေရးပါ ခင္ဗ်ား။

Relational trust ဆိုတာလည္း ရိွေသးတယ္။ ေက်ာင္းသား၊ ဆရာနဲ႔ ဆက္ဆံရာမွာ ယံုၾကည္မႈအေပၚ အေျခခံပါသလား။ သို႔မဟုတ္ မယံုၾကည္မႈအေပၚ အေျခခံပါသလား။ ယခု ပညာေရးဥပေဒၾကီးဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြအေနနဲ႔ ယံုၾကည္မႈအေပၚ အေျခခံၿပီး ဆြဲထားတယ္လို႔ ယံုရမွာ အေတာ္ခက္ပါတယ္။

Omnipresent management လို႔ ေခၚတဲ့ အရာရာမွာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ကဲေနပါသလား။

(၆) တီးဝိုင္းဆရာ မွန္ဘီးလူး

တီးဝိုင္းဆရာ (Conductor) က တစ္ဦးခ်င္းရဲ႕ အရည္အခ်င္းကို အလြန္ေလးစားတယ္။ ပူးေပါင္းပါဝင္မႈကိုလည္း အလြန္ အေလးထားတာ။ တီးဝိုင္းထဲပါတဲ့ လူတိုင္းကို ေနရာေပးတယ္။ “ေနရာ” ကို ဖန္တီးတယ္။ စာသင္ေက်ာင္းေတြရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုလည္း ညႊန္ၾကားခ်က္လက္စြဲစာအုပ္ (Manuals) ေတြ ေပးလိုက္ရံုနဲ႔ မရဘူး။ Variation လို႔ေခၚတဲ့ တရြာတပုဒ္ဆန္းဆိုလည္း (ပင္မလည္း မပ်က္ေစရဘူးတဲ့) လုပ္ခြင့္ေပးရတယ္။ Local context is everything ဆိုပဲ။

ယခု ပညာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ (ဝါ) ေက်ာင္း တကၠသိုလ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ဆင္ျခင္ၾကဖို႔ပဲ။ ယခုပညာေရးထိပ္ပိုင္းက ညႊန္ခ်ဳပ္စတာေတြကေတာ့ တပ္ကအရာရွိေတြပါပဲ။ အေပၚက ခိုင္းတာပဲ လုပ္တဲ့လူ မဟုတ္ဘဲ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို အေလးေပးတဲ့လူေတြ တျခားသူေတြကို ေလးစားတဲ့လူေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလား။

(၇) ရြာသူရြာသားမွန္ဘီလူး

သူကေတာ့ လူတိုင္းကို တန္းတူဆက္ဆံတာပါပဲ။ ရာထူးဌာနႏၲရေတြ မေရြးတတ္ပါဘူး။ ႏွိမ့္ခ်မႈေလးလည္း ရွိတယ္။ ေလးစားမႈေလးလည္း ရွိတယ္။ အသိုက္အဝန္း community ဆိုတာ ဒီလိုနည္းနဲ႔ ျဖစ္လာတာပါ။
ေက်ာင္းေတြဟာ ရပ္ရြာကို တံု႔ျပန္ရမယ္။ NNER က ေက်ာင္းစီမံခန္႔ခြဲမႈဘုတ္ (School Administration Board) ေတြကို ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္မႈအတြက္ ဖြဲ႔ဖို႔ အၾကံဳျပဳထားပါတယ္။ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္မႈဘုတ္ရဲ႕ တာဝန္နဲ႔ ေနရာဟာ ဘာလဲလို႔ အလြဲသံုးစား မလုပ္ႏိုင္ေအာင္ စဥ္းစားဖို႔ပါပဲ။ တိုင္းရင္းသားေတြ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ တတ္ကၽြမ္းသူေတြ ပါဖို႔ပါပဲ။ မူလတန္းေက်ာင္းမွာ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ေက်ာင္းေတြမွာ အထက္တန္းအကဲဒမစ္ေက်ာင္းမွာ စသည္ျဖင့္ သူ႔ေနရာနဲ႔သူေပါ့။

တစ္ခုက ဒါမ်ိဳးကို အေပၚက အမိန္႔ေပးတာနဲ႔မရဘူး။

NNER က စာသင္သားေတြကို ေနရာေၾကာင့္ အမ်ိဳးေၾကာင့္ ဓေလ့ေၾကာင့္ ကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာတရားေၾကာင့္ ဆင္းရဲျခင္း၊ က်ား မ၊ မသန္စြမ္းမႈ စသည္ေၾကာင့္ မခြဲျခားရဘူးလိုေတာ့ တင္ျပထားတာပါပဲ။

ပရိသတ္မ်ား ခင္ဗ်ား …
မွန္ဘီလူး (၇) ခုစလံုးနဲ႔ ၾကည့္တဲ့အခါ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔ လိုအပ္ေၾကာင္း ထင္လင္းလို႔ ေနပါတယ္။ ယခု ပညာေရးဥပေဒႀကီးမွာ မိခင္ဘာသာစကားသင္ၾကားေရး၊ လူတိုင္းအက်ံဳးဝင္ပညာေရး (Inclusive education) စတာေတြ ျပင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ Assessment ေတြကို ဘယ္လိုုလုပ္မလဲ မသိဘူး။ တကၠသိုလ္ပညာေရးမွာလည္း ေက်ာင္းသားသမဂၢ ဆရာသမဂၢ ဖြဲ႔ခြင့္ေတြ ပါရမွာပဲ။ နည္းဥပေဒမွာ ေစာင့္ၾကည့္ပါလို႔ေတာ့ ေျပာတာပဲ။ ဒါေပတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ေမးခြန္းက မိခင္ဥပေဒမွာမွ မပါရင္ နည္းဥပေဒမွာ ပါမယ္ဆိုတာကို သူတို႔က ယုံရမွာလားတဲ့။ သူတို႔ ေျပာတာကို အရင္က ဂရုမစိုက္တာကိုး။

နိဂံုး
အစပထမပိုင္းမွာ တင္ျပသလို ေက်ာင္းသားဆႏၵျပပြဲေတြဟာျဖင့္ ပညာေရးျမွင့္တင္မႈ ဆရာၾကီးမ်ားကို သတိျပဳစရာမ်ားကို သတိျပဳမိေအာင္ ျဖစ္လာေစတာမို႔ ေကာင္းပါတယ္ ခင္ဗ်ား။
ေက်ာင္းသားျဖစ္ေစ ဆရာျဖစ္ေစ NNER စတဲ့ တျခားသူမ်ားကိုျဖစ္ေစ ထိုက္သင့္သေလာက္ အဲ့ဒီဆရာၾကီးမ်ားက နားမေထာင္ၾကပါဘူး။ ဒီဘက္ကၾကည့္ေတာ့ အဲ့ဒီပုဂၢိဳလ္ၾကီးေတြဟာ ဦးဘဂ်မ္းကာတြန္းထဲကလို ပုဂၢိဳလ္ႀကီးေတြခ်ည္း ျဖစ္ပါတယ္။ 

တခါက အိမ္တအိမ္ကို ဓားျပတိုက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ရက္မွာ ရဲက လာစစ္ပါတယ္။ ခက္ေနတာက ၂ ခုလံုးမွာ ပါတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြက အတူတူျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ ဓါးျပအတိုက္အခံ ပုလိပ္အစစ္ခံရတဲ့ အိမ္ရွင္က ငါ့ႏွယ္ခက္ပါဘိေတာ့သကြလို႔ ညဥ္းပါတယ္။ 

အခုလည္း ဒီလိုပါပဲ။ ပညာေရးကို ျမွင့္တင္မယ္ဆိုလည္း ဒီလူေတြ၊ ပညာေရးကို ဒီအေျခထိ ကိုယ္က်ိဳးနည္းေအာင္ လုပ္တဲ့သူေတြဟာလည္း ဒီလူေတြပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလူေတြဟာ လူၾကီးေတြ ဆိုေသာ္ျငား ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြက သူတို႔ကို မယံုၾကည္ႏိုင္ပါဘူး။ က်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြဟာ သူတို႔ကို မယံုႏိုင္ၾကတာ မွားပါသလား ခင္ဗ်ား။

ပညာေရးေကာ္မတီ၊ တကၠသိုလ္မ်ားညွိႏႈိင္းေရးေကာ္မတီဆိုတာေတြမွာ လြတ္လပ္တဲ့ ပညာရွင္ေတြ၊ အေျမာ္အျမင္ရွိလူၾကီးမ်ား၊ ဆရာကိုယ္စားလွယ္ ေက်ာင္းသားကိုယ္စားလွယ္ေတြ ပါခ်င္တယ္။ အစိုးရခန္႔မပါရ မဟုတ္ပါဘူး။ ပါရမွာပါ။ သို႔ေပတဲ့ လြတ္လပ္ျခင္း၊ တရားမွ်တျခင္း၊ အေျမာ္အျမင္ရွိျခင္းစတဲ့ ေလာကပါလတရားေတြ တကၠသိုလ္ေတြမွာ ထြန္းကားေအာင္ လုပ္တဲ့အဖြဲ႔ ျဖစ္သင့္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီေကာ္မတီေတြဟာ အထက္ပါပုဂၢိဳလ္ေတြ အညီအညြတ္ အေျပအျပစ္ အားထုတ္တဲ့ အဖြဲ႔ျဖစ္ရမယ္။ ေစလိုရာေစတဲ့အဖြဲ႕ မျဖစ္ရဘူးလို႕ စဥ္းစားၾကတယ္ ခင္ဗ်ား။

အဲ… ေက်ာင္းသားသမဂၢဆိုတာမ်ိဳး နာမည္ကိုပဲ ေၾကာက္ေနတဲ့ ေကာ္မတီမ်ိဳးျဖစ္လို႔က ဘယ္သင့္ေတာ္ပါ့မလဲ။ ေဒါက္တာေမာင္သင္းေရးတဲ့ စာအုပ္ထဲကလို ျဖစ္သင့္တာေပါ့။ သူေရးတာက -
“ေက်ာင္းသားအဖြဲ႕အစည္း (Student Union)။ ။ အဓိကအားျဖင့္ မွတ္ပံုတင္ျပီး တကၠသိုလ္တက္ေနတဲ့သူေတြ အားလံုးပါဝင္ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းပါ။ အိႏိၵယ၊ ဂ်ပန္၊ ေဟာင္ေကာင္၊ အေမရိကန္တို႔မွာ ရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ လူမႈေရး (ပညာသင္ေထာက္ပံ့ေပးတာလည္း ပါပါတယ္) လုပ္ၾကတာ မ်ားပါတယ္။ အိႏိၵယႏွင့္ ေဟာင္ေကာင္မွာေတာ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈ ရွိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ တကၠသိုလ္သမိုင္းက ေက်ာင္းသားသမဂၢကေတာ့ ပညာေရး၊ ေက်ာင္းသားအေရး၊ အမ်ိဳးသားေရး၊ ဒီမိုကေရစီအေရးတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေက်ာင္းရဲ႕ သင္ၾကားမႈ၊ ဌာန၊ ဘာသာရပ္၊ ဆရာ၊ ဆရာမေတြရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြ ေထာက္ျပၿပီး ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ အႀကံျပဳပါတယ္။
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဥပေဒ (၁၉၂၀) ႏွင့္ မႏၱေလးတကၠသိုလ္ဥပေဒ (၁၉၅၇) တို႔အရ ေကာင္စီမွာ သူတို႔လည္း အဖြဲ႔ဝင္တစ္ဦးအျဖစ္ ပါဝင္ခြင့္ရျပီး၊ ေက်ာင္းသားမ်ားဘက္မွ အျမင္ကို တင္ျပခြင့္ရပါတယ္။ သူတို႔ ဘယ္လိုအေကာင္းဆံုး သင္ၾကားခ်င္တယ္၊ သင္ၾကားလိုတဲ့ ဘာသာရပ္ႏွင့္ သင္ယူလိုတဲ့ ပံုစံကို တင္ျပခြင့္ ျပဳထားတယ္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္က တကၠသိုလ္ပညာေရး ပိုမို ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအတြက္ပါပဲ။ ဥပေဒႏွင့္အညီ တရားဝင္ရွိရမည့္ အဖြဲ႔အစည္းပါ။”

ေဒါက္တာေမာင္သင္းရဲ႕ ေက်ာင္းသားသမဂၢရွိသင့္ေၾကာင္း ေရးတဲ့စာပါ။ ဒါေပတဲ့ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲလား မသိဘူး။ ေက်ာင္းသားသမဂၢလို႔ မေရးရဲရွာဘူး။

ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ခင္ဗ်ား။

အညႊန္း။ Myanmar Education: Centralization vs. Decentralization by Mark Walker and Don Ledingham

(မိုုးမခ မွတ္ခ်က္ - ခ်င္းတြင္းမဂၢဇင္း ေဖ့စ္ဘြတ္မွာ တင္ထားတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ စာေရးသူအမည္ ေဖာ္ျပထားတာ မရွိပါ)