ေမာင္ေဖသက္နီ - ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံရဲ႕ အႏုပညာလက္ရာေျမာက္ တိရစၧာန္မ်ားအေၾကာင္း

(Peter Horree / Alamy) (ဓါတ္ပံု ပီတာ ေဟာရီ၊ အယ္လာမီ)

 ေမာင္ေဖသက္နီ - ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံရဲ႕ အႏုပညာလက္ရာေျမာက္ တိရစၧာန္မ်ားအေၾကာင္း
(The fantastical beasts of ancient Greece)
(မုိးမခ) ဇန္န၀ါရီ ၂၉၊ ၂၀၁၅

အခုေဆာင္းပါးေရးသားသူ အလက္စတဲယား ဆူကဲ (Alastair Sooke) ဟာ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးသမား၊ အသံထုတ္လႊင့္သူနဲ႔ အႏုပညာဆိုင္ရာ၊ အႏုပညာသမိုင္းဆိုင္ရာေတြကို ဘီဘီစီ တယ္လီေဗးရွင္းနဲ႔ဘီဘီစီေရဒီယိုတုိ႔မွာ ပံုမွန္ေရးသားေနခဲ့သူတဦး လည္းျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ အခုလက္ရွိ အဂၤလန္ႏိုင္ငံက ေဒးလီးတယ္လီဂရပ္သတင္းစာ The Daily Telegraph မွာ လက္ေထာက္ ပန္းခ်ီ၊ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္အျဖစ္နဲ႔ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနသလို ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ကစၿပီး သတင္း စာသမားေတြကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေနသူအျဖစ္လည္း တာ၀န္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ေနခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ ယဥ္ေက်းမႈ သရုပ္ျပပြဲ The Culture Show ရဲ႕ ပင္တိုင္သတင္းေထာက္ျဖစ္သလို ေခတ္သစ္အႏုပညာနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဘီဘီစီ အမွတ္ (တစ္) BBC One ဆိုတဲ့ အစီအစဥ္၊ ဘီဘီစီ အမွတ္ (ေလး)  BBC Four ဆိုတဲ့အစီအစဥ္နဲ႔ မေကာင္းဆိုး၀ါးေတြက သူ႔ဦးခ်ဳိေတြ အသံုးျပဳပံု How the Devil got his Horns ဆိုတဲ့ ‘အေနာက္တိုင္း အႏုပညာရာဇ၀င္ထဲက မေကာင္းဆိုး၀ါးဆိုင္ရာဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကို ‘အေနာက္တိုင္းအႏုပညာ’ ဂ်ာနယ္နဲ႔ ဘီဘီစီ အမွတ္ (ေလး)  BBC Four ဆိုတဲ့အစီအစဥ္ေတြမွာ ေရး သားေနခဲ့သူလည္းျဖစ္ပါတယ္။

http://www.bbc.com/culture/story/20150113-bizarre-beasts-of-ancient-greece


ဂရိဆိုလုိ႔ရွိရင္ က်ေနာ္တုိ႔အားလံုးက ျပဇာတ္တုိ႔၊ ဒီမိုကေရစီတုိ႔ ဒႆနိကေဗဒတုိ႔နဲ႔ ပတ္သက္တယ္လုိ႔သိရွိထားခဲ့ၾကတာပါ။ အင္မတန္ၾသဇာႀကီးခဲ့တဲ့ ဂရိေခတ္ ၃၂၃ ဘီစီမွာ ဘုရင္ႀကီး အလက္ဇန္းဒါး (Alexander the Great)  ကြယ္လြန္ အနိစၥ ေရာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ သူကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ေရွးေဟာင္းေရာမၿမိဳ႕ေတာ္ အင္အားေတာင့္တင္းခိုင္မာေနခ်ိန္ ဘီီစီ ၃၁ ခုႏွစ္မွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အက္တီယမ္စစ္ပြဲ (Battle of Actium)  ဟာ ေရာမအင္ပါယာႀကီးရဲ႕ ေနာက္ဆံုးစစ္ပြဲျဖစ္ၿပီး ေအာ့တယ္ဗီ ယန္ (Octavian)၊ မာ့က္ အင္တိုနီ (Mark Antony) နဲ႔ ကလီယိုပါထရာ (Cleopatra) တုိ႔ပူးေပါင္းၿပီး ဘီစီ ၃၁ ခုႏွစ္မွာ အိုင္အိုနီယန္ ပင္လယ္ (Ionian Sea) အနီးမွာရွိတဲ့ အက္တီယမ္ (Actium) ၿမိဳ႕ကိုတိုက္ခိုက္ခဲ့တဲ့ စစ္မက္ကာလကို အလက္စတဲယား ဆူကဲ (Alastair Sooke) က သူ႔ေဆာင္းပါးထဲမွာ ေရးသားတင္ျပထားခဲ့တာပါ။

“ေရွးေဟာင္း ဂရိေခတ္” ဆိုတဲ့စကားလံုးကို ၾကားလိုက္ရံုမွ်နဲ႔ လူႀကီးမင္းတုိ႔စာဖတ္ပရိတ္သတ္ႀကီးက ဘာအေၾကာင္းေတြကို ျပန္လည္ေအာက္ေမ့မိၾကမွာပါလိမ့္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရွးေဟာင္းဂရိေခတ္လုိ႔ဆိုလိုက္တာနဲ႔ အေနာက္တိုင္းလူ႔အေဆာက္ အဦႀကီးရဲ႕ အဓိကအခ်င္းအရာေတြလုိ႔ နားလည္သေဘာေပါက္မိၾကမွာပါ။ “ဒီမိုကေရစီ”ဆိုတာ၊ “ဒႆနိကေဗဒ” ဆိုတာနဲ႔ “ျပဇာတ္” ဆိုတာေတြကို သူတုိ႔ကပဲ ဖန္တီး တီထြင္ခဲ့ၾကတာ ေလ။ အဲဒီ့တုန္းမွာ အနည္းငယ္ အၾကမ္းပတမ္းဆန္တာမ်ဳိးေတြကို ရံဖန္ရံခါ ေတြ႕ျမင္ၾကရမွာပါ။ သူတုိ႔ရဲ႕ လူ႔အသိုင္အ၀ိုင္းဟာ ထူးျခားဆန္းၾကယ္မႈေတြ၊ မလိုအပ္ပဲနဲ႔ အင္အားသံုးတပ္ဖြဲ႕ အ လြန္အကြံၽသံုးခဲ့တာေတြကို ေတြ႕ရွိရမွာျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ အႏုပညာထက္ ပိုၿပီးသိသာေကာင္းမြန္တဲ့ အႏုပညာရပ္ေတြ ဘယ္မွာမွ ရွာေဖြလုိ႔မရရွိခဲ့ပါဘူး။

ေရွးေဟာင္း ဂရိေခတ္ရဲ႕ အႏုပညာေတြဟာ အလြန္အင္မတန္ထူးျခားဆန္းၾကယ္ၿပီး အ့ံမခန္းဖြယ္ရာေတြပါပဲ။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔က ဂရိေခတ္ အႏုပညာေတြအေၾကာင္းေျပာၾက၊ ေဆြးေႏြးၾကတဲ့အခါ အိုလံပစ္ နတ္ဘုရားေတြကအစ ေဂၚဂြန္ (Gorgon) လုိ႔ေခၚတဲ့ နတ္မိမယ္ႀကီးေတြ၊ ဂရစ္ဖင္ (Griffin) လုိ႔ေခၚတဲ့ ျခေသၤ့ခႏၶာကိုယ္၊ လင္းယုန္ေခါင္း၊ လင္းယုန္ေတာင္ပံ ေတြနဲ႔မႏုႆီဟ၊ ကဲန္ေတာရ္ (Centaur) လုိ႔ေခၚတဲ့ လူရဲ႕ဦးေခါင္း၊ လူရဲ႕လက္ေတြ နဲ႔ျမင္းခႏၶာကိုယ္၊ ျမင္းေျခေထာက္ေတြနဲ႔သတၲ၀ါေတြေပၚထြန္းခဲ့တဲ့ ဂရိေခတ္၊ ၿပီးေတာ့ ေရာမေခတ္တုန္းက စဖင့္စ္ (Sphinxe) လုိ႔ေခၚတဲ့ ျခေသၤ့ကိုယ္နဲ႔လူရဲ႕ ဦးေခါင္းရွိတဲ့ ဂရိဒ႑ာရီထဲက သတၲ၀ါေတြဟာ ေတြ ့႐ိုးေတြ ့စဥ္ေတြပါပဲ။ အဲဒီ့ထဲက အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ မၾကာေသးမီ က အေမရိကန္ႏိုင္ငံ နယူးေယာက္ၿမိဳ ့ေတာ္မွာရွိတဲ့ “ၿမိဳ ့ျပၿမိဳ ့ေတာ္ဆိုင္ရာ အႏုပညာျပခန္း (Metropolitan Museum of Art’s Exhibition) မွာ ဂႏၶ၀င္ေရွးေခတ္ကာလ ‘မက္ဆိုပိုေတးမီးယား (Mesopotamia) ေဒသမွာရွိတဲ့ အက္ဆီးရီးယား (Assyria ခရိုင္မွ ဣေဘးရီးယား Iberia ခ႐ိုင္ ေရႊေခတ္သို’့ ဆိုတဲ့ အႏုပညာျပပြဲ Assyria to Iberia at the Dawn of the Classical Age)” ကို ဖြင့္လွစ္ျပသသြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ သားရဲတိရစာၦန္ေတြဟာ ဘယ္ေလာက္အထိ အႏၲရာယ္ႀကီး မားႏိုင္ေပသေလာ။ ေျမထဲပင္လယ္ထဲမွာတည္ရွိတဲ့ ဂရိႏိုင္ငံနဲ႔အနာတိုလီယာ (Anatolian) ကြၽန္းဆြယ္ၾကားမွာ သမိုင္းမတင္ မီေခတ္ကာလ၊ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း တသန္းခန္႔ေလာက္ ဘီစီငါးရာစုႏွစ္ေလာက္တုန္းက ေအသင္ၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေတာ္ တည္ရွိ ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကာလတုန္းက ေၾကးေခတ္ကာလ (Bronze Age) ျဖစ္ၿပီး မီႏိုအန္ (Minoan) နဲ႔ မီေဆနာအဲန္ (Mycenaean) ဆိုတဲ့ လူ႔အဖြဲ ့အစည္းေတြ ေပၚေပါက္ခဲ့ၾကဖူးပါတယ္။

“နန္းတက္ေဆာင္ (Throne Room)” ဆိုတဲ့ မီႏိုအန္ (Minoan) နန္းေတာ္ရဲ႕ ခႏိုေဆာ့ (Knossos) မွာရွိတဲ့ ဂရိႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ အႀကီးဆံုးနဲ႔ နာမည္ႀကီး ခရဲ႕တဲ (Crete) ကြၽန္းေပၚမွာ တည္ရွိပါတယ္။ တကြၽန္းလံုးမွာရွိတဲ့ အေဆာက္အဦးေတြကို စုလစ္ မြန္းခြၽန္းေတြနဲ႔ တန္ဆာဆင္ထားတဲ့ လက္ရာေျမာက္ ျခေသၤ့ခႏၶာကိုယ္၊ လင္းယုန္ေခါင္း၊ လင္းယုန္ေတာင္ပံေတြနဲ႔မႏုႆီဟ ရုပ္တုပံုေတြနဲ႔ တန္ဆာဆင္ထားၾကပါတယ္။ “နန္းတက္ေဆာင္ (Throne Room)” ဆိုတဲ့ ခန္းမႀကီးကိုလည္း လာေရာက္ လည္ပတ္တဲ့သူတိုင္း သတိမထားပဲမေနႏိုင္ေလာက္ေအာင္ သဘာ၀လြန္ရုပ္တုပံုေတြနဲ႔ တန္ဆာဆင္ထားၾကပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူရဲ႕ ျဖည့္စြက္ခ်က္။ ။ ခရ့ဲတဲ (Crete) ကြၽန္းဟာ ေျမထဲပင္လယ္ထဲမွာတည္ရွိတဲ့ ဂရိပိုင္ကြၽန္းေတြထဲက အႀကီးဆံုး ျဖစ္ၿပီး ဂရိပိုင္ကြၽန္းေတြထဲက ပဥၥမေျမာက္အႀကီးဆံုးကြၽန္းလည္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီကြၽန္းႀကီးတ၀ိုက္ကို ကြၽန္းငယ္ေလးေတြ က၀ိုင္းရံထားၾကၿပီး ဂရိိႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ေတာင့္တင္းခိုင္မာတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္ေကာင္းရွိတဲ့ နယ္ေျမ ၁၃ ခုရွိတဲ့ထဲက တခုျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕ေတာ္လည္းျဖစ္၊ အႀကီးဆံုးလည္းျဖစ္တဲ့ၿမိဳ႕က ဟီရာကဠိ္ေအာ္န္ (Heraklion) ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၁ ခု ႏွစ္ ေဒသတြင္း ေကာက္ယူခဲ့တဲ့သန္းေခါင္စာရင္းအရ လူဦးေရ ၆၂၃ ၀၆၅ ေယာက္ရွိပါတယ္) 

ျခေသၤ့ခႏၶာကိုယ္ေပေလာ၊ ဂရိသမိုင္းလာ မႏုႆီဟ ရုပ္တုပံုေပေလာ။ အဲဒီပံုေတြကို ဂရိႏိုင္ငံေကာင္းစားခဲ့တဲ့ ေၾကးေခတ္ ထြန္းကားေနတဲ့ ဘီစီ ၁၆၀၀ ကေန ၁၁၀၀ ေလာက္မွာ ဂရိႏိုင္ငံေတာ္မွာကိုးကြယ္ခဲ့တဲ့ ဂရိ မီဆဲႏၷာယန္ (Mycenaean Greece ) ဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ အ၀င္ဂိတ္မွာသြန္းထုထားတဲ့ပံုျဖစ္ၿပီး ဒီပံုကို De Agostini/Getty Images ျပတိုက္က ကူးယူရရွိ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။

မီဆဲႏၷာယန္ (Mycenaean Greece) ဘုရားေက်ာင္းဟာ ဂရိႏိုင္ငံရဲ႕ အဓိကနယ္ေျမမွာတည္ရွိၿပီး ‘ျခေသၤ့ဂိတ္ (Lion Gate)’ လုိ႔လည္း လူသိမ်ားထင္ရွားပါတယ္။ ဘုရားေက်ာင္းအ၀င္ဂိတ္မွာ ျခေသၤ့ႏွစ္ေကာင္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ၿပီး ဘုရားေက်ာင္းကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးေနတဲ့ရုပ္တုေတြလိုပါပဲ။ ျခေသၤ့ႏွစ္ေကာင္လံုးမွာ ေခါင္းေတြျပတ္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ရဲ႕ ဦး ေခါင္းေတြက အေပၚဘက္ကိုေမာ့ထားၿပီး၊ အျပင္ဘက္ကိုၾကည့္ေနၾကတဲ့ ႐ုပ္တုႏွစ္ခုပါပဲ။ ရုပ္တုႏွစ္ခုလံုးကို သံမိႈေတြနဲ႔ရိုက္ ထားတာကိုလည္းေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ စဥ္းစားစရာအခ်က္တခုက ရွိေနျပန္ပါတယ္။ အဲဒီရုပ္တုႏွစ္ခုလံုးဟာ ျခေသၤ့ ေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ လက္ဆင့္ကမ္းဆိုရိုးစကားတခ်ဳိ႕ကလည္း ရွိေနေသးတာမို႔ အေတာ္စဥ္းစားရမယ့္အေျခအေနပါပဲ။ ဟိုးအရင္ေခတ္ မီႏိုအန္ (Minoan) ေခတ္ဦးနန္းေတာ္ရဲ႕ အျပင္အဆင္ေတြေပေလာလုိ႔ တခ်ဳိ႕ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ေျပာ ဆိုေနၾကပါတယ္။

● အေမွာင္ေခတ္ ေန႔ရက္ေတြေပေလာ
အဲဒီ့ကာလမွာ မီဆဲႏၷာယန္ (Mycenaean) ေဒသႀကီးတခုလံုး ကစဥ့္ကလ်ားနဲ႔ ၀႐ုန္းသုန္းကားျဖစ္ေနခဲ့တဲ့အတြက္ အစဥ္အ လာရွိခဲ့ၾကတဲ့ သမိုင္းပညာရွင္ေတြက အေမွာင္ေခတ္ (Dark Ages) လုိ႔ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ဂရိႏိုင္ငံပိုင္ ယူဘို အဲယား (Euboea) ကြၽန္းေပၚက ဒီေန႔ေခတ္ လက္ဖ္ကန္ဓီ (Lefkandi) လုိ႔ေခၚတဲ့ ေခတ္ေပၚၿမိဳ႕နားက ၀တၲကေျမ (ဘုရား ပိုင္ေျမ) ကို ဒီေန႔အခ်ိန္အထိ အထင္အရွားေတြ ့ျမင္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ အဲဒီကာလကိုသံုးသပ္ဆင္ျခင္ၾကည့္တဲ့အခါ ပရမ္း ပတာျဖစ္ေနခဲ့တဲ့အတြက္ အေမွာင္ေခတ္ကာလ ေန႔ရက္ေတြလုိ႔ အရင္တုန္းကအတိုင္း ဆက္လက္သတ္မွတ္ေခၚဆိုရ ေတာ့ မယ္လုိ႔ ယူဆမိပါတယ္။

ဘီစီ ၁၀ ရာစုႏွစ္ကာကို ျပန္လည္ရႈျမင္ၾကည့္ရင္ ရုပ္တုနဲ႔ ပန္းတည္းအႏုပညာေတြကို ရႊံ႕ေျမေစးမ်ိဳးနဲ႔ပံုေဖာ္အလွဆင္ခဲ့တာေတြကို ေတြ႕ျမင္ၾကရပါတယ္။ အင္မတန္အက်ည္းတန္တဲ့ ဒ႑ာရီလာ ဘီလူးရုပ္တုေတြကိုေတာင္ ၾကည့္ေပ်ာ္ရႈေပ်ာ္ျဖစ္ ေအာင္ လူတပိုင္း၊ ျမင္းတပိုင္းနဲ႔ ထုလုပ္ထားခဲ့တာကို ေလ့လာေတြ ့ရွိရပါတယ္။ အမွန္တကယ္ဆိုရရင္ ကဲန္ေတာရ္ (Centaur) လုိ႔ေခၚတဲ့ လူရဲ႕ဦးေခါင္း၊ လူရဲ႕လက္ေတြနဲ႔ျမင္းရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္၊ ျမင္းရဲ႕ေျခေထာက္ေတြနဲ႔သတၲ၀ါလိုမ်ိဳးေပၚထြန္းခဲ့တဲ့ ဂရိေခတ္ ဒ႑ာရီထဲမွာ ေဖၚျပထားတဲ့ သတၲ၀ါေတြမ်ိဳးပါ။ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ ေလာက္ၾကာလာတဲ့အခါ အဲဒီလို သတၲ၀ါရုပ္ တုေတြဟာ ေအသင္ၿမိဳ႕ထဲက ပါသီႏြန္ (Parthenon) ဆိုတဲ့ ဘုရားေက်ာင္းေရွ႕အထိေရာက္လာခဲ့ၿပီး လူထုျမင္ကြင္းေတြမွာ အထင္းသားထုဆစ္လာခဲ့ၾကပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ ့မွတ္ခ်က္။     ။ ေအသင္ၿမိဳ႕ထဲက ပါသီႏြန္ (Parthenon) ဆိုတဲ့ ဘုရား ေက်ာင္းဟာ အရင္ေခတ္တုန္းက ဂရိႏိုင္ငံေတာ္ကို အစိုးရတဲ့ ေအႆဲဏာ (Athena) လုိ႔ေခၚတဲ့ နတ္မိဘုရားက ေအႆဲဏီ ယန္ အက္ခရိုပိုလိစ္ (Athenian Acropolis) ဘုရားေက်ာင္းမွာထိုင္ၿပီး ဂရိႏိုင္ငံေတာ္ကို ေစာင့္ေရွာက္ၾကပ္မတ္ေပးခဲ့တဲ့ အထိမ္းအမွတ္ေနရာတခုျဖစ္ပါတယ္)

ဘီစီ ၇ ရာစု ပတ္၀န္းက်င္တ၀ိုက္က အခုလို အႏုပညာေတြနဲ႔ “ေရာေႏွာဖန္တီးမႈ (mixed creatures)” ေတြေၾကာင့္ ဖန္တီး မႈအႏုပညာေတြဟာ အင္မတန္ကို ေရပန္းစားလာခဲ့တယ္လုိ႔ေအာက္စဖို ့တကၠသိုလ္၊ ဂႏၶ၀င္အႏုပညာမ်ားသုေတသနဌာနရဲ႕ ဒါရိုက္တာ ပီတာ စတူး၀ါ့တ္ (Peter  Stewart) က ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ “ ‘ဒီကာလဟာ အေရွ႕ေမွ်ာ္ကာလ (Orientalising Period)’ ပါပဲ။ အဲဒီအခ်ိန္ေလာက္ကစၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ဟာ လက္ရာေျမာက္လွတဲ့ ဂရိလက္ရာ အိုးခြက္ေတြ၊ သံမဏိပစၥည္းေတြနဲ႔တျခားလူမႈဆက္သြယ္ေရးဆိုင္တဲ့ လုပ္ငန္းေတြအားလံုးနီးပါးဟာ အေရွ႕ေဒသေတြနဲ႔ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံေတြအထိ ၾသဇာသက္ ေရာက္မႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္” လုိ႔ ပီတာ စတူး၀ါတ္ (Peter Stewart) က ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူရဲ႕ ျဖည့္စြက္မ်တ္ ခ်က္။    ။ ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံေတာ္ တန္ခိုးၾသဇာႀကီးမားေနတဲ့အခ်ိန္ေလာက္တုန္းက ဆီးရီးယားႏိုင္ငံနဲ႔ ဆီးရီးယားကိုဆန္႔က်င္တဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ အႏုပညာထြန္းကားခဲ့တဲ့ကာလကို အေရွ႕ေမွ်ာ္ကာလ (Orientalising Period) လုိ႔ ရာဇ၀င္ဆရာေတြက သံုးႏႈန္းေလ့ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက သူတုိ႔ဖန္တီးခဲ့တဲ့ အႏုပညာဟာလည္း ႐ိုက္ခတ္မႈေတြ အႀကီးအက်ယ္ရွိခဲ့ပါတယ္) 

ဂရိႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ေက်ာက္သလင္းေအာင္မုတ္ဦးေတြမွာ ကဲန္ေတာရ္ (Centaur) လုိ႔ေခၚတဲ့ လူရဲ႕ဦးေခါင္း၊ လူရဲ႕လက္ေတြနဲ႔
ျမင္းရဲ႕ခႏၶာကိုယ္၊ ျမင္းရဲ႕ေျခေထာက္ေတြရွိတဲ့သတၲ၀ါနဲ႔သက္ရွိလူသားေတြ တိုက္ပြဲျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း သ႐ုပ္ေဖၚထုဆစ္ ထားတဲ့ပံု။  
(ဓါတ္ပံု ပီတာ ေဟာရီ၊ အယ္လာမီ)

အဲဒီေခတ္ကာလတုန္းက ႏိုင္ငံျခားကယဥ္ေက်းမႈေတြဟာ ဂရိႏိုင္ငံေတာ္နဲ႔ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေပၚမွာ အမ်ားအျပား ၾသဇာလႊမ္းမိုးသက္ေရာက္မႈေတြ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္က ဂရိကုန္သည္ေတြဟာ အဲဒီ့ေခတ္အခ်ိန္ကာလကို ေကာင္း ေကာင္းအသံုးခ်ၿပီး ေျမထဲပင္လယ္တ၀ိုက္မွာတည္ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအေပၚ အင္မတန္ၾသဇာလည္းႀကီးမားခဲ့တာပါ။ အဲဒီလို ေကာင္းမြန္တဲ့အေျခအေနေတြကို ဖန္ဆင္းေပးထားတဲ့ ကံၾကမၼာကို ေက်းဇူးအထူး တင္ရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။ ရရွိခဲ့တဲ့ ကံၾကမၼာေကာင္းေတြကေတာ့ ေ၀းလံတဲ့ေနရာေဒသအထိ ပင္လယ္ေရလမ္းခရီးစဥ္ေတြကို သြားလာႏိုင္ခဲ့ၾကတာ ပါ။ အဲဒီ့ အခ်ိန္ကာလက ေရေၾကာင္းခရီးသြားေတြဟာ သူတုိ႔အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ယာဥ္ေတြမွာ ေၾကးသတၲဳနဲ႔ထုဆစ္ထားတဲ့ အင္မတန္ အႏၲရာယ္ႀကီးမားတဲ့ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ရာသတၲ၀ါႀကီးေတြရဲ႕ပံုေတြကို သြန္းေလာင္း၊ ထုဆစ္ထားတာေတြကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါ တယ္။ အဲဒီလို သတၲ၀ါႀကီးေတြကို တေကာင္ လံုး မထုဆစ္ႏိုင္ေပမယ့္ ဦးေခါင္းပိုင္းေတြကိုေတာ့ ထုဆစ္တန္ဆာဆင္ထားခဲ့ၾကတာမ်ိဳးေတြေတာ့ေတြ ့ျမင္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ အဲဒီ့ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ရာေကာင္းတဲ့ ရုပ္တုေတြ၊ ပန္းခ်ီေတြဟာ အဲဒီ့ေခတ္ ကာလက သက္ရွိလူသတၲ၀ါေတြအေပၚ အႀကီးအက်ယ္ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈေတြ ရွိေနခဲ့ၾကပါတယ္။

“အခုလိုမ်ိဳး ေၾကာက္မက္ဖြယ္ရာ ဒီသတၲ၀ါႀကီးမ်ိဳးေတြကို ဖန္တီးထုဆစ္ၿပီး တန္ဆာဆင္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အဲဒီေခတ္လူသားေတြရဲ႕ အ့ံမခန္းဖြယ္ ဉာဏ္ပညာကို အသိအမွတ္မျပဳလုိ႔ကို မရေတာ့ပါဘူး။ အဲဒီ့လို သူတုိ႔ရဲ႕အေတြးအေခၚေတြနဲ႔ ဉာဏ္အေမွ်ာ္အျမင္ ႀကီးမားမႈေတြကို ဂရိေခတ္ရိုးရာဓေလ့ေတြ၊ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈေတြမွာ အထင္အရွားေတြ႕ရွိ ေလ့လာခြင့္ရရွိခဲ့ၾကတာပါ” လုိ႔ ပီတာ စတူး၀ါတ္ (Peter Stewart) ကပဲ ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ လူအေတာ္မ်ားမ်ား သေဘာက်ႏွစ္ၿခိဳက္တဲ့အရာေတြကေတာ့ ဒ႑ာရီလာ ဘီလူးရုပ္တုေတြကို မ်က္စိပသာဒျဖစ္ေအာင္ လူတပိုင္း၊ ျမင္းတပိုင္းနဲ႔ ထုလုပ္ထားခဲ့တဲ့ရုပ္တု၊ ကဲန္ေတာရ္ Centaur လုိ႔ေခၚတဲ့ လူ႕ဦးေခါင္း၊ လူ႕လက္၊ ျမင္းခႏၶာကိုယ္၊ ျမင္းေျခေထာက္ေတြနဲ႔သတၲ၀ါလိုမ်ိဳး ေပၚထြန္းခဲ့တဲ့ ဂရိေခတ္ ဒ႑ာရီလာ သတၲ၀ါေတြမ်ဳိးေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္အေတာ္မ်ားမ်ားကတည္းက အဲဒီ့လက္ရာေတြ ကြယ္ေပ်ာက္ သြားခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

● လူသားအလွည့္ ျပန္ေရာက္ရွိလာျခင္း
လက္ရာေျမာက္လြန္းလွတဲ့ ေရွးေဟာင္းဂရိေခတ္အႏုပညာဟာ အလြန္အင္အားႀကီးမားခဲ့တာေတြ၊ သိပ္ကိုအၾကမ္းပတမ္းျပဳ မူခဲ့တာေတြနဲ႔အင္အား ၿပိဳင္ဆိုင္တာေတြဘက္ဆီ ဦးတည္ေျပာင္းလဲလာခဲ့ပါတယ္။ ရာစုႏွစ္ တခု၊ ႏွစ္ခုေလာက္ၾကာၿပီးတဲ့ အခ်ိန္ သူတုိ႔ဖန္တီးခဲ့တဲ့ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ရာ သတၲ၀ါႀကီးေတြ၊ မေကာင္းဆိုး၀ါးေတြကို တန္ဆာဆင္တဲ့အခါ အႏုပညာရွင္ ေတြရဲ႕ အျမင္ေတြ၊ သံုးသပ္မႈေတြဟာ အရင္တုန္းကနဲ႔ လံုး၀မတူေတာ့ပဲ အျပင္အဆင္နဲ႔တန္ဆာဆင္မႈေတြဟာ လံုး၀ေျပာင္းလဲသြားခဲ့တာကို သတိခ်ပ္မိခဲ့ပါတယ္။ ‘ဂရိေလာကႀကီး (Greek world’) ဆိုတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ “ဂရိေခတ္က အႏုပညာလက္ရာအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ မူရင္းလက္ရာ အႏုပညာေတြဟာ ထိခိုက္ပ်က္စီးသြားတာ၊ အလွအပေတြ ထပ္မံျခယ္ သလိုက္ၾကတဲ့အတြက္ မူလမူရင္းအႏုပညာေတြ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးသြားတာမ်ိဳးရွိေနခဲ့ပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုး ဆံုးရံႈးမႈတခုကို ေထာက္ျပရမယ္ဆိုရင္ ဟိုးေစာေစာပိုင္း ဂရိေခတ္ေရႊေခတ္ကာလက သူ႔ေခါင္းမွာ ေႁမြေတြအေထြးသားရွိေနတဲ့ ‘မဲဒုႆ (Medusa) နတ္မိမယ္’ ကို ဘီစီ ၅ ရာစုႏွစ္ ႏွစ္လယ္ေလာက္ထိတိုင္ အလွဆံုးပုဂၢိဳလ္တဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံခဲ့တာပါ” လုိ႔ မက္ထရိုပိုလီတန္ ျပတိုက္ရဲ႕ ျပတိုက္မွဴး ဂ်ိဳအဲန္ မာတဲန္စ္ (Joan Mertens) က ရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။

တူရကီႏိုင္ငံ ဓိဓီမာ (Didyma) ခရိုင္ မီလဲတူ႕စ္ (Miletus) ၿမိဳ႕ရွိ အပိုလို (Apollo) ဘုရားေက်ာင္းေတာ္ရဲ႕ အေနာက္ဖက္မ်က္ ႏွာစာနံရံမွာေရးဆြဲထားတဲ့ ‘မဲဒုႆ (Medusa) နတ္မိမယ္’ ပန္းခ်ီကားကိုၾကည့္ရင္ အခုေခတ္ သက္ရွိလူသားမ်က္ႏွာပံုစံ ဒီပံုကို De Interfoto/Alamy ျပတိုက္က ကူးယူရရွိထားတာျဖစ္ပါတယ္

“အထင္ရွားဆံုး ေရစီးေၾကာင္းတခုက အင္မတန္ေၾကာက္စရာေကာင္းခဲ့တဲ့ မေကာင္းဆိုး၀ါးသတၲ၀ါပံုေတြဟာ မ်က္ေစ့ ပသာဒ ျဖစ္လာရတဲ့အထိ ေျပာင္းလဲလာခဲ့တာပါ။ အႏုပညာရွင္ေတြဟာ တကယ့္လက္ေတြ႕က်တဲ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုစံေတြ၊ အဲဒီ အခ်ိန္မွာ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာေတြကို ပိုၿပီး ေတာ့ဖန္တီးေရးဆြဲလာခဲ့ၾကပါေတာ့တယ္။ ေျပာင္းလဲဖန္တီးလာတာ ေတြေၾကာင့္ အႏုပညာရပ္ဟာ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေရးသားဖန္တီးလုိ႔ရတယ္ဆိုတာကို အထင္အရွားၫႊန္ျပေနခဲ့တာပါပဲ” လုိ႔ အဲဒီလို ေရွးေဟာင္းဂရိေခတ္ (Ancient Greece) ကေန ရိုးရာေခတ္ (Classical Era) ကို ေျပာင္းလဲလာခဲ့တယ္လုိ႔ ပီတာ စတူး၀ါ့တ္ (Peter Stewart) ကပဲ ဆက္ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီေခတ္ကလူေတြဟာ ဂရိဒ႑ာရီလာ ျမင္းနားရြက္၊ ျမင္းေခါင္းရွိတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီး တဏွာရာဂစိတ္ကို ႏိႈးဆြေပးတဲ့ သေကၤတပံု၊ ေရာမရာဇ၀င္ေတြထဲမွာေတာ့ ဆိတ္နားရြက္၊ ဆိတ္အၿမီး၊ ဆိတ္ေျခေထာက္၊ ဆိတ္ခ်ဳိေတြရွိတဲ့ပုဂၢိဳလ္၊ ကာမစိတ္ႀကီးမားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီး သူရပ္တည္ေနထိုင္တဲ့ၿမိဳ႕ရြာကို အၾကမ္းပတမ္းကိုင္တြယ္တတ္တဲ့ စရိုက္လကၡဏာရွိၿပီး သူက်င္ လည္ရာေနရာတ၀ိုက္မွာ ေသာက္စားမူးယစ္ေစတဲ့ (ၾကက္ၿမီးပါတီပြဲ) ေတြ မနားတမ္း ျပဳလုပ္ေပးခဲ့တာပါ။ “ေအသင္ၿမိဳ ့ သူၿမိဳ႕သားေတြဟာ ဘီစီ ေျခာက္ရာစုနဲ႔ ငါးရာစုေခတ္က အိုးခြက္ေတြကို ေဆးျခယ္ေပးတာမ်ိဳးေတြ၊ ျမင္းနားရြက္၊ ျမင္းေခါင္း ရွိတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ပံုေတြကို ေရးဆြဲခဲ့ၾကေပမယ့္ လူသားေတြရဲ႕ သြင္ျပင္လကၡဏာကို ပီပီျပင္ျပင္ေဖၚထုတ္ေရးဆြဲတာမ်ိဳး မရွိၾက ေသးပါဘူး” လုိ႔ ပီတာ စတူး၀ါ့တ္က ဆက္လက္ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ တကယ့္ကို ေအသင္ၿမိဳ ့ေတာ္သူၿမိဳ ့ေတာ္သားေတြဟာ ယဥ္ေက်းတဲ့လကၡဏာရပ္ေတြနဲ႔ အလွမ္းကြာေ၀းေနေသးၿပီး ေယဘုယ်အားျဖင့္ ပရမ္းပတာအေျခအေနမ်ိဳးနဲ႔ ရုန္းကန္လႈပ္ရွားေနၾကတာမ်ိဳးေတြကို ေတြ႕ျမင္ၾကရေလ့ရွိပါတယ္။ တခါတရံ ေအသင္ၿမိဳ႕ေတာ္သူ ၿမိဳ႕ေတာ္သားေတြရဲ႕ စရိုက္လကၡဏာရ ပ္ျဖစ္တဲ့ ၿမိဳ႕ျပယဥ္ေက်းမႈရဲ႕ (ၾကက္ၿမီးပါတီပြဲ) ေတြကို ျပဳလုပ္ဖန္တီးေပးေလ့ရွိၾကေပမယ့္ ေအသင္ၿမိဳ႕ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာ ယိုယြင္းသြားေစမယ့္ အမူအက်င့္ေတြကို ျပဳလုပ္ေလ့မရွိၾကပါဘူး။ အခုေထာက္ျပခဲ့တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြဟာ ဂရိေခတ္ရဲ႕ ဂုဏ္အဂၤါရပ္ေတြျဖစ္သလို အဲဒါေတြက ဂရိဒ႑ာရီလာ ျမင္းနားရြက္၊ ျမင္းေခါင္းရွိတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ေတြကို ကိုယ္စားျပဳေနၾကပါ တယ္” လုိ႔ပီတာ စတူး၀ါ့တ္ကပဲ ဆက္ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။

အခု က်ေနာ္တင္ျပခဲ့တာေတြက ဒီကေန႔ ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္အထိ သိရိွခဲ့ရတဲ့ ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ သမိုင္းအခ်က္အလက္ ေတြအရ ေရွးေဟာင္းဂရိေခတ္က အင္မတန္ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ အႏုပညာေတြနဲ႔ပတ္သက္တာေတြပါပဲ။ အဲဒီအခ်က္ အလက္၊ အေထာက္အထားေတြကိုေလ့လာၿပီး ဂရိေခတ္ရဲ႕ ‘ေၾကာက္စရာ’ ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္နဲ႔ ‘တဖက္သား’ ဆိုတဲ့ ေ၀ါ ဟာရေတြဟာ ဂရိလူေနမႈအဆင့္အတန္းနယ္နိမိတ္ (Perimeters of Civilisation) ကို လွစ္ဟျပသေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္လုိ႔ဂရိေခတ္က ေၾကာက္စရာေကာင္းခဲ့တဲ့ မေကာင္းဆိုး၀ါးသတၲ၀ါႀကီးေတြဟာ အင္မတန္ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ အႏု ပညာလက္ရာေတြဆိုတာေတာ့ အရင္ကထက္ ဆထက္တန္ဖိုးပိုၿပီး အသိအမွတ္ျပဳရေတာ့မွာျဖစ္ပါတယ္။

“‘ကဲန္ေတာရ္ (Centaur) ’လုိ႔ေခၚတဲ့ လူရဲ႕ဦးေခါင္း၊ လူရဲ႕လက္ေတြနဲ႔ျမင္းရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္၊ ျမင္းရဲ႕ ေျခေထာက္ေတြနဲ႔သတၲ၀ါေတြ၊ စဖင့္စ္ (Sphinxe) လုိ႔ေခၚတဲ့ ျခေသၤ့ကိုယ္နဲ႔လူရဲ႕ဦးေခါင္းရွိတဲ့ ဂရိဒ႑ာရီထဲက သတၲ၀ါလိုမ်ိဳးေပၚထြန္းခဲ့တဲ့ေခတ္မွာ အင္မတန္ေၾကာက္စရာေကာင္းခဲ့တဲ့ မေကာင္းဆိုး၀ါးသတၲ၀ါပံုေတြဟာ ေက်းလက္ေတာရြာေတြမွာ က်င္လည္က်က္စားေန တာေတြကို ဂရိဒ႑ာရီေတြထဲမွာ က်ေနာ္တုိ႔ ေလ့လာမွတ္သားခဲ့ၾကရပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္အလက္ေတြကိုက ဂရိေခတ္ရဲ႕ လူေနမႈအဆင့္အတန္းရဲ႕ အႏွစ္သာရ (Greeks’ Concept of Civilisation) ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဂရိလူမ်ိဳးေတြက ဂရိလူမ်ိဳးေတြအေပၚ ဘယ္လိုရႈျမင္သံုးသပ္သလဲဆိုတဲ့လမ္းစကို က်ေနာ္တုိ႔ရွာေဖြေတြ ့ရွိခဲ့ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဂရိလူမ်ိဳးေတြဟာ သူတုိ႔ကိုယ္သူတုိ႔ လူတပိုင္း၊ တိရိစာၧန္တပိုင္းဆိုၿပီး ရာဇ၀င္တေလွ်ာက္လံုး ယံုၾကည္လက္ခံလာခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ့အျမင္နဲ႔ပဲသူတုိ႔ က တကမၻာလံုးကို ရႈျမင္သံုးသပ္ဆက္ဆံခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဂရိေတြရဲ႕အျမင္ေတြ၊ ယံုၾကည္မႈေတြ၊ စိတ္ေနစိတ္ထားေတြနဲ႔ အက်င့္စရိုက္ေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ အျပဳအမူ၊ အေလ့အက်င့္နဲ႔ဓေလ့ထံုးစံေတြဟာ သူတုိ႔လူ႕အဖြဲ ့အစည္းရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ စိတ္ေနစိတ္ထား၊ သေဘာထားေတြအေပၚ တိုက္ရိုက္ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ေနေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈတခုလံုးကို စိတ္ေနစိတ္ထားေတြက တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ပရိေဘာဂပစၥည္းတခုလို တည္ေဆာက္ထား တာျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ရပါတယ္” လုိ႔ ပီတာ စတူး၀ါ့တ္ကပဲ ဆက္ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။  

ေမာင္ေဖသက္နီ

ဒီေဆာင္းပါးကို အလက္စတဲယား ဆူကဲ (Alastair Sooke) ဟာ ဘီဘီစီ၀က္ဆိုဒ္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁၃ ရက္ေန႔မွာ ေရးသားၿပီး ေမာင္ေဖသက္နီက ျမန္မာဘာသာျပန္ပါတယ္။